Facing Impact of the Second World War: Urban Design in Contemporary European Cities / Sprostać konsekwencjom II Wojny Światowej: Projektowanie urbanistyczne we współczesnych miastach europejskich to tytuł Projektu Intensywnego realizowanego w ramach funduszy Erasmus Lifelong Learning Programme, przewidzianego na lata 2009–2012, nr umowy ERA_IP_7_2010/2, uzyskanych przez zespół z Zakładu Kształtowania Przestrzeni Komunikacyjnych Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej.

Program zainicjowany został i koordynowany jest merytorycznie, organizacyjnie i finansowo przez Politechnikę Krakowską, tj. przez profesora Krzysztofa Biedę i dr Kingę Racoń–Leję. Projekt wspierają uczelnie partnerskie: Delft University of Technology, HAWK Hildesheim — University of Applied Sciences and Arts, University of Applied Sciences HTW Dresden.

W założeniach planowane są trzy edycje Kursu Intensywnego, w formie dwutygodniowych warsztatów dla studentów architektury, projektowania urbanistycznego i architektury krajobrazu. W 2009 odbyła się pierwsza edycja kursu w Oświęcimiu–Krakowie, w 2011 planowane są warsztaty w Rotterdamie, temat planujemy zamknąć organizując kurs w Dreźnie wiosną 2012 roku.

Cele Projektu

Podstawowym założeniem projektu jest rozwinięcie u uczestniczących w kursie studentów zdolności do wnikliwego poznania kontekstu miejsca i szerszego podejścia do projektowania urbanistycznego, tak by zdobyli oni wiedzę niezbędną dla zarządzania środowiskiem zurbanizowanym. Szczegółowe cele opierają się na konieczności zwiększenia świadomości studentów, jak też ich odpowiedzialnego podejścia do zagadnień kontekstu w projektowaniu urbanistycznym, w szczególności zaś do zapoznania się z historią urbanistyki i projektowaniem urbanistycznym w miastach europejskich dotkniętych przez II wojnę światową. Dalsze priorytety projektu to: lepsze zrozumienie wspólnego europejskiego dziedzictwa i tożsamości, posługiwanie się technikami ITC w projektowaniu urbanistycznym.

We współczesnym nauczaniu projektowania urbanistycznego nacisk kładzie się przede wszystkim na kształtowanie przestrzeni zabudowanych, tj. głównie na fizyczną formę budynków i przestrzeni otwartych. Dużo mniej uwagi przykłada się do zagadnień społecznych, środowiskowych, historii urbanistyki, aspektów które współtworzą bardzo istotny kontekst dla prac projektowych. Stąd w ramach projektu położyliśmy nacisk na spójne, wielodyscyplinarne podejście do projektowania urbanistycznego, zmierzając do ugruntowania i wzrostu tożsamości europejskiej przez badanie śladów II wojny światowej, wciąż obecnych w różnej formie w wielu europejskich miastach.

W ramach 3–letniej edycji analizujemy miasta szczególnie doświadczone przez II wojnę, w tym Oświęcim, Rotterdam i Drezno. Celem pierwszego kursu (2009) była integracja urbanistyczna Muzeum Auschwitz Birkenau i innych pozostałości wojennych, w tym rozległych obszarów postindustrialnych dawnych zakładów IG Farben, z miastem Oświęcim.

Wielodyscyplinarne podejście do tematu bazuje na powiązaniu nauk technicznych, tj. architektury i projektowania urbanistycznego z naukami humanistycznymi. Wśród wielu dziedzin, które projekt dotyka wymienić można: architekturę, projektowanie urbanistyczne, budownictwo, architekturę krajobrazu, historię i historię urbanistyki, nauki społeczne, ochronę dóbr kultury, zagadnienia ekonomiczne i inne.

Ważnym elementem kursu jest również publiczna partycypacja w projekcie. Nieodłącznym punktem 2–tygodniowego programu jest otwarta dyskusja/dyskusje nad projektami studentów z udziałem lokalnej społeczności, osób niepełnosprawnych, organizacji rządowych i pozarządowych, lokalnych i regionalnych władz, wydziałów architektury i planowania przestrzennego, mediów, przedsiębiorców i innych decydentów.

Oświęcim 2009

Pierwszą edycją IP były warsztaty w Oświęcimiu–Krakowie, które odbyły się w dniach 19 września–3 października 2009 roku. W kursie wzięła udział grupa 60 studentów z Politechniki Krakowskiej oraz z uczelni partnerskich TU Delft i HAWK Hildesheim, reprezentujących kilka narodowości, w tym: Polskę, Holandię, Niemcy, Francję, Włochy, Turcję, Singapur i Koreę Południową.

Warsztaty poprowadzili następujący profesorzy i nauczyciele akademiccy:

• z Politechniki Krakowskiej: Krzysztof Bieda, Anna Palej, Kinga Racoń–Leja, Bartlomiej Homiński, oraz eksperci prof. Anna Franta i dr Jacek Czubiński;
• z TU Delft: Eelco Dekker, Micha de Haas i Marc Schoonderbeek;
• z HAWK Hildesheim: Thomas Kauertz i Michael Wagner.

Pomysł przeprowadzenia kursu w Oświęcimiu zainspirowali pani Barbara Starzynska i Hans Citroen z Holandii, od lat zaangażowani w promocję Rotterdamu. Warsztaty zorganizował zespół z Politechniki Krakowskiej, pod kierunkiem prof. Krzysztofa Biedy i dr Kingi Racoń–Leji.

Studenci pracowali w Oświęcimskim Centrum Kultury w Oświęcimiu i na Wydziale Architektury PK przy ulicy Podchorążych w Krakowie. Podjęte zostały tematy studialno–projektowe związane z formułowaniem wizji przyszłego rozwoju miasta Oświęcim. Mimo, iż ślady tragicznej historii w okresie II wojny światowej pozostaną tutaj obecne (i muszą być chronione) rozważania na temat przyszłego rozwoju koncentrowały się na poszukiwaniu i kreowaniu wizji atrakcyjnego miasta nowej generacji; &bdqo;miasta” wiedzy? ukształtowanego odpowiednio do potrzeb i aspiracji przyszłych pokoleń.

Projekty i koncepcje konsultowane były i dyskutowane z przedstawicielami społeczności lokalnej Oświęcimia: Prezydenta Miasta — pana Waldemara Marszałka; władz samorządowych — Rady Miasta; Wydziału Architektury UM; ekspertów i mieszkańców, w tym także pełnomocnika ds. osób niepełnosprawnych; lokalnych mediów.

Rotterdam 2011

Warsztaty w Rotterdamie odbędą się w dniach 19.03.2011–02.04.2011, organizowane są przez zespół z TU Delft — Eelco Dekkera (koordynatora w Rotterdamie), Marca Schoonderbeeka i Michę de Haas przy wsparciu Rotterdam Academy of Architecture and Urban Design, reprezentowanej przez Jeroen de Willigen. Wśród zaangażowanych w projekt ekspertów znaleźli się: Paul Meurs (SteenhuisMeurs), Finnbar McComb (Stereo Architects), Koos Bosma (CLUE), Arie Lengkeek (Air Foundation), Jeroen de Willingen (de Zwart Hand), Mark Veldman (OMA), Michiel Riediijk (Neuteling Riediijk Architekten).

Koordynacją merytoryczną i finansową projektu zajmuje się Politechnika Krakowska — Krzysztof Bieda i Kinga Racoń–Leja.

Warsztaty prowadzić będzie zespół następujących profesorów:

• z TU Delft: Eelco Dekker, Marc Schoonderbeek, Micha de Haas;
• z Politechniki Krakowskiej: Krzysztof Bieda, Kinga Racoń–Leja, Michał Palej;
• z HAWK Hildesheim: Thomas Kauertz, Michael Wagner, Michael Sprysch;
• z HTW Dresden: Cornelius Shcerzer, Angela Mensing–de–Yong.

Temat warsztatów: „Mała skala, duża zmiana” — "Small Scale, Big Change"
Bombardowanie Rotterdamu na początku II Wojny Światowej kompletnie zniszczyło miasto. Podczas lat powojennych, zbudowano nowe centrum miasta — symbol modernizmu i optymizmu. Tym co pozostało była strefa wyznaczająca granicę pomiędzy nowym centrum miasta i starym miastem wokół tzw. ?Brandlijn? (linia ognia) (fire demarcation line).

Dzisiaj w wielu miastach na świecie, włączając Rotterdam, obserwujemy tendencję do projektowania i wielkoskalowych obiektów, które realizuje się w tkance miasta, niestety bez brania pod uwagę specyficznych uwarunkowań kontekstu. Budynki te mają funkcjonować jako rodzaj atrakcji, ignorując ważne urbanistyczne i społeczne zagadnienia. "Brandlijn" w Rotterdamie jest szczególnie interesującym przypadkiem, ze względu na wpływ jaki II wojna miała na to miasto. Z powodu rozległego pożaru, który wybuchł po zbombardowaniu miasta, wyłoniła się ciągła linia w krajobrazie miasta, linia „łącząca” budynki z radykalnie różnych okresów. Tzw. zasada „tabula rasa” zaowocowała nie tylko w procesie łączenia nowoczesnych budynków z historycznymi, ale doprowadziła do utraty spójności struktury urbanistycznej w centrum Rotterdamu (problem który nawet dzisiaj ma duży wpływ na podejmowane przez urbanistów i architektów decyzje).

W ramach warsztatów w Rotterdamie proponujemy odnieść badania do specyficznych cech charakterystycznych „Linii Ognia”, tworząc propozycje aby interweniować w kilku ważnych lokalizacjach wzdłuż tej linii. Poprzez sposób analizy i badań, można uzyskać właściwe spojrzenie na kontekst „Linii Ognia&rdqu;, w tym zrozumieć wpływy: polityki na przestrzeń i społeczno–polityczny kontekstu, w którym architektura się znajduje. Pragniemy zmotywować zespoły studenckie do zaprezentowania najmniejszej możliwej interwencji (co oznacza połączyć projekt z istniejącą tkanką lub konstrukcją), która ma możliwie największe urbanistyczne lub społeczne oddziaływanie.

Poprzez środkową i końcową prezentację jury zdecyduje które projekty są najlepsze. Studenci pracować będą w strefie wokół „Linii Ognia”. Wzdłuż tej linii studenci napotkają na wiele urbanistycznych i społecznych działań. Niektóre z nich powiązane będą z centrum miasta, inne nie. Niektóre z nich mogą być w mniejszym lub większym stopniu rozumiane jako wynik II wojny, inne jako bardziej współczesny problem miasta. Ta strona podzielona zostanie na mniejsze obszary (tyle ile będzie zespołów). Każdy zespół pracować będzie nad specyficznym obszarem i specyficznym tematem lub problemem. W pierwszych dniach zespoły będą pracować w terenie, analizując obszar. Seria wizyt w terenie, wykładów i dyskusji poinformuje studentów o lokalnych uwarunkowaniach i teoretycznym kontekście warsztatów. Celem pracy jest sformułowanie idei odnoszącej się do zagadnień urbanistycznych w terenie. W drugiej fazie zespoły zaprojektują najmniejszą możliwą interwencję o największym możliwym oddziaływaniu w obrębie „Linii Ognia”.

Dresden 2012

Warsztaty w Dreźnie planowane są w terminie 17.03–31.03.2012. Organizacji podjął się zespół z HTW Dresden, tj. prof. Conrelius Scherzer i prof. Angela Mensing–de–Yong.

Temat warsztatów: Paradygmat, przestrzeń publiczna i potencjał — przekształcanie dawnych militarnych zespołów, budynki zniszczone I zakładana niska intensywność na terenach zniszczonych w czasie II wojny światowej
W czasie wojny miasto straciło większość swoich terenów w centrum i rozległe sąsiednie obszary zabudowy mieszkalnej podczas bombardowań wojsk Brytyjskich i Amerykańskich na początku 1945 roku. Po wojnie, w NRD, w warunkach braku demokracji, politycznie zcentralizowane decyzje, ignorujące tradycyjne wzorce własnościowe, budynki i przestrzenie otwarte, uprzywilejowywały budowę reprezentacyjnych ulic i rozległych zielonych obszarów mieszkalnych. W tym samym czasie dyskutowano i zmieniano założenia jak wyznaczać powojenną strukturę miasta poprzez ważne budynki użyteczności publicznej. Skutki bombardowania z 13/14 lutego 1945 roku są dyskutowane współcześnie z wciąż rosnącą intensywnością i polaryzacją opinii.

Analizy i badania będą miały na celu uwzględnienie procesy militaryzacji społeczności i przestrzeni miejskiej, które miały miejsce pod koniec XIX i na początku XX wieku, skutkując budową olbrzymich kompleksów wojskowych. Będą również uwzględniać zmiany paradygmatów i decyzji w latach powojennych, czego wynikiem są historyczne i nowe struktury urbanistyczne i budynki. Nacisk zostanie położony na ostatnie działania po roku 1990: plany i projekty w latach 90. zakładały intensywną zabudowę centrum, podążając za odczuciem tradycyjnego „miasta europejskiego”, przedwojennym układem ulic i wysokością budynków. Jednakże tak duże inwestycje i zagęszczanie tkanki nie były możliwe. Wciąż istniejące przedwojenne budynki nie są w pełni użytkowane, lub pozostają puste i tylko niewielki procent zabudowy został w części lub całkowicie dogęszczony jak Neumarkt czy Frauenkirche.